Gorzycki Kazimierz Józef (1865–1912), historyk, działacz socjalistyczny. Ur. 22 X w Stanimierzu pow. Przemyślany, jako syn Wincentego, właściciela majątku, który zresztą został zmarnowany po jego rychłej śmierci.
W r. 1885 G. ukończył gimnazjum w Złoczowie i zapisał się na Wydział Filozoficzny Uniw. Lwow., gdzie studiował historię, m. i. u Ks. Liskego, T. Wojciechowskiego, O. Balzera. Już w czasie studiów wykazywał nieprzeciętne zdolności; drukowano jego prace seminaryjne, dostał stypendium Ossolineum i posadę aplikanta Archiwum Akt Grodzkich i Ziemskich. Uniwersytet ukończył w r. 1889, a w r. 1895 otrzymał doktorat filozofii za rozprawę Kwestia lennego zwierzchnictwa Polski do Pomorza za rządów Kazimierza Wielkiego. W r. 1892 objął posadę jako zastępca nauczyciela (suplenta) w gimnazjach lwowskich, ucząc historii i geografii. W r. 1898 został zwolniony z powodów politycznych. Pracował potem na skromnych posadach w biurze statystycznym Wydziału Krajowego, następnie w Archiwum Miejskim M. Lwowa, wreszcie w biurze statystycznym m. Lwowa. W r. 1901 zachorował i do zdrowia nie powrócił, tak że nie mógł objąć ponownie posady nauczyciela gimnazjalnego, którą mu wyrobiono po ustąpieniu M. Bobrzyńskiego z Rady Szkolnej Krajowej.
G. pozostawił po sobie pomimo krótkotrwałej pracy naukowej dość obfity dorobek. Starał się w swych pracach syntetycznych stosować metodę materializmu historycznego. Zresztą pozostawał także pod wpływem socjologii pozytywistycznej i historyków socjologizujących, jak np. Lipperta. Jego pierwsze prace mają charakter erudycyjny, są to niewielkie rozprawy mediewistyczne. Natomiast jego dziełem zasadniczym jest Zarys społecznej historii państwa polskiego. W przedmowie datowanej r. 1898 G. wyjaśnia, że uważa «każdą historię za społeczną o tyle, o ile objaśnia fakty ze stanowiska rozwoju masowego, a działalność indywidualną podporządkowuje temu rozwojowi». G. konstruuje swój wykład tak, że zaczyna zawsze od polityki «jako szczytu nadbudowy społecznej», po czym przechodząc inne działy nadbudowy, dochodzi do rozwoju społeczno-gospodarczego, który uważa za «résumé omówionych przed tym działów społecznej nadbudowy».
Oficjalna krytyka przyjęła tę pierwszą próbę społecznej historii Polski raczej negatywnie. L. Gumplowicz podkreślił w swej zasadniczo bardzo życzliwej recenzji nowatorstwo dzieła, ale zwrócił uwagę na to, że poziom tej pracy jest w wielu partiach bardziej popularny niż naukowy. J. K. Kochanowski określił tę książkę jako «niezwyczajna, pierwsze w Polsce zjawisko prawdziwie oryginalne z tego zakresu», ale całości dzieła wytknął, że jest «chaotyczne, niejasne, zagmatwane» i wykazało «wartość negatywną prób podobnych». Najbardziej krytycznie odniósł się w szczegółowej recenzji w „Kwart. Hist.” S. Kutrzeba, wykazując erudycyjne niedostatki i konstrukcyjne niedomagania książki.
Ale też G. pracował w niezmiernie trudnych warunkach materialnych, zarabiając na życie i utrzymanie rodziny pracą publicystyczną. Pisywał korespondencje do czasopism, jak „Tygodnik Powszechny”, „Głos”, „Ateneum”, „Prawda” w Warszawie, „Krytyka” w Krakowie i i. Charakter popularny miała druga jego książka, pt. Zarys historii chłopów w dawnej Polsce do zniesienia poddaństwa (W. 1902) – ostatnie jego wystąpienie pisarskie.
Zarówno jednak działalność naukowa, jak i publicystyczna G-ego podporządkowana była jego działalności politycznej. Już jako student uniwersytetu brał czynny udział w agitacji socjalistycznej, zwłaszcza na terenie stowarzyszenia Czytelnia Naukowa, a potem Zjednoczenie. Należał od r. 1889 do współredaktorów „Pracy”, pierwszego socjalistycznego czasopisma w Galicji. Kiedy w r. 1890 powstało we Lwowie czasopismo „Robotnik”, G. wszedł do jego redakcji razem z I. Daszyńskim, H. Diamandem, J. Obirkiern i i., którzy tworzyli faktyczne kierownictwo ruchu socjalistycznego i byli założycielami Robotniczej Partii Socjalno-Demokratycznej. W r. 1891 był G. jednym z założycieli stowarzyszenia kształceniowo-zapomogowego Siła we Lwowie, które, jak inne pod tą nazwą zakładane stowarzyszenia w Galicji, było placówką organizacyjną ruchu socjalistycznego. W r. 1896 był głównym inicjatorem i pierwszym przewodniczącym Uniwersytetu Ludowego im. A. Mickiewicza oraz redagował miesięcznik „Wiedza dla Wszystkich”. Wkrótce jednak utrata stałej posady, konieczność zarobkowej pracy publicystycznej oddaliły go od czynnej pracy partyjnej, chociaż aż do r. 1901 był jednym z uznanych przywódców socjalistycznych na terenie Lwowa i przeszedł do tradycji tego ruchu jako jeden z jego pionierów.
G. żonaty był z Adolfiną Ireną Szamedówną, córką lekarza. Z małżeństwa tego, które rozluźniło stosunki G-ego z rodziną, pozostawił syna Wincentego, historyka szkolnictwa, i Jadwigę Kronową, 1. v. żonę Adama Próchnika. Zmarł 2 IV 1912 r. we Lwowie po jedenastoletniej chorobie.
Kormanowa Ż., Tygodnik Powszechny, „Niepodległość” T. 17: 1938; [Landman J.] J. L. Prawdzic, Krótki rys ruchu socjalistycznego we Lwowie w ostatnim 25-leciu, Lw. 1895; Siedlecki S., Założenie „Promienia”, „Niepodległość” T. 4: 1931; – Daszyński I., Pamiętniki, 1926 1; G., Zarys społecznej historii państwa polskiego, W. i Lw. 1901, Rec.: Gumplowicz L., „Krytyka” 1901; Kochanowski J. K., „Książka” 1901 z. 8; Kutrzeba S., „Kwart. Hist.” 1901 s. 551; – Nekrologi: „Naprzód” 1912 nr 79; „Prawo Ludu” 1912 nr 15; „Przedświt” 1912 nr 8–9; – Informacje i papiery rodzinne.
Henryk Wereszycki